MRIJ Archives - Rivierverhalen

Tag: MRIJ

Waarom MRIJ echte rivierkoe is

Geschreven door wimeikelboom op januari 9, 2021. Gepost in Mens en de rivier. 1 reactie

Er is een koe die vanouds bij ons rivierenlandschap hoort. De opmars van natuurinclusieve landbouw, biedt kansen voor MRIJ, Maas- Rijn- en IJsselvee.

In de podcast Rivierverhalen over de IJssel vertelt MRIJ-boer Tom Lugtenberg met veel toewijding over zijn MRIJ-veestapel. Hij boert als zesde generatie van zijn familie op IJsselhoeve De Riet bij Olst.

Wim Eikelboom met MRIJ-boer Tom Lugtenberg van IJsselhoeve De Riet

Boer Tom geeft zes redenen waarom de rivierkoe uitstekend past in een die vraagt om vee dat zich laat combineren met respect voor natuur en landschap:

‘Deze roodbonte koe is robuust en kan dus vroeg weiden op lage kleigronden langs de rivier die nog drassig zijn. Door de vrij hoge hoeven kunnen ze soepel lopen in natte weilanden.’

‘De MRIJ-koe past bij het ruige landschap van de rivieren door een goede bespiering. De koe bouwt in de zomer reserves op, waar ‘ie in de winter op kan teren. De koe kan zichzelf redden als het moet.’

‘De MRIJ-koe is een dubbeldoel koe die melk geeft en zorgt voor goed vlees. Een gemiddelde melkkoe geeft 9.000 liter per jaar; een gemiddelde MRIJ-koe 7.500 liter. Maar per saldo leveren ze toch meer op, want ze hebben meer vet en eiwit in de melk en ze geven een hogere opbrengst als slachtkoe.’

‘De MRIJ-koe is een duurzame koe die lang meegaat. Ze houden het lang vol, gemiddeld ruim zeven jaar, terwijl reguliere melkkoeien er na dik vijf jaar de brui aan geven.’

‘De MRIJ-koe weerspiegelt het karakter van de streek: ze zijn rustig en bedaard. Echt een no-nonsens-koe.’

‘Het achterstel staat een beetje scheef. Het zijn compacte, klein dikkertjes. De uiervorm van een MRIJ-koe is minder fraai, maar de uierkracht is groter.’

MRIJ-melkfabriek

Tom en Ellis Lugtenberg werken samen met een plaatselijke ondernemer aan opstart van een kleine melkfabriek in Olst. Ze willen regionale melk- en zuivelproducten en vlees verkopen die met zorg en respect voor het IJssellandschap zijn geproduceerd. Het plan moet eind 2021 werkelijkheid worden.

Tot de komst van de Amerikaanse Holstein Friesian-koeien was MRIJ het meest gangbare ras in de melkveehouderij. Sinds de jaren zestig raakt dit ras uit de mode. Ondanks de opmars van de Holstein-koe, bleven er ook boeren de MRIJ-koe trouw. Met name in de IJsselvallei en op de Veluwe, maar ook elders.

Mond- en Klauwzeer ruiming

In 2001 kregen veel van die boeren een zware slag te verwerken toen hun veestapel moest worden geruimd om de uitbraak van mond- en klauwzeer te stoppen. Sindsdien is het aantal MRIJ-boeren nog minder geworden. Het aantal MRIJ-koeien in ons land wordt tegenwoordig geschat op 10.000.

MRIJ-boeren hebben zich ook verenigd in een vakvereniging, waarin ze fokkennis en ervaringen uitwisselen.

Geslacht Van Marle

Bij het grote publiek zijn koeien van het MRIJ-ras bekend geworden door de populaire streekromans van Annie Oosterbroek-Dutschun. Daarin gaat het over belevenissen van een boerenfamilie aan de IJssel bij Marle, een werkelijk bestaand IJssel-buurtschap tussen Hattem en Deventer.

De roodbonte MRIJ-koe staat ook vaak afgebeeld op schilderijen van IJssel-schilder Jan Voerman.

Eikelboom en de IJssel blijken nauw aan elkaar verwant

Geschreven door wimeikelboom op januari 3, 2021. Gepost in Mens en de rivier. 2 reacties

Waar komt mijn liefde voor de IJssel vandaan? Uit een speurtocht naar mijn voorgeslacht blijkt dat de IJssel en Eikelboom nauw met elkaar verbonden zijn.

Voor mijn podcast Rivierverhalen klom ik in mijn stamboom. Dankzij oom Dick Eikelboom uit Hattem kwam ik erachter dat de herkomst van onze familienaam terugvoert naar een bijzondere plek: een oude boerenhoeve pal naast de rivierdijk langs de IJssel in Veessen die ooit De Eykelboom heette.

Nijesteen voorheen De Eikelboom — *De IJsselhoeve die hier voorheen stond, heette De Eykelboom; en daar heb ik mijn familienaam aan te danken.*

IJsselhoeves

Het dorpje Veessen ligt aan de Veluwse kant van de IJsseldijk halverwege Hattem en Deventer. Het is een oud rivierdorpje met pontificale boerenhoeves. Op 1 van die hoeves is dus onze familienaam ontstaan.

Dat gaat terug tot 1520, toen voor het eerst de boerderij in een acte bij de naam Eykelboom werd genoemd. De boerderij kreeg in 1654 bewoners die zich naderhand tooiden met de naam van hun hoeve de Eikelboom. Ziedaar de geboorte van mijn familienaam. Aanvankelijk als Eykelboom; in verdere generaties werd het: Eikelboom.

Dat ziet er zo uit in een tijdlijn, die Gerrit Kouwenhoven – streekarchivaris van Epe, Heerde en Hattem – voor me maakte:

Nijesteen

De boerderij waar ik mijn achternaam aan te danken heb, bestaat niet meer. Die is in 1865 afgebroken en op dezelfde plek is een boerderij herbouwd met de naam de Nijenstein en dat verbasterde naderhand tot Nijesteen en later tot De Nijensteen.

Van de oorspronkelijke hoeve is niets meer terug te vinden. Er bestaan ook geen tekeningen of foto’s van; evenmin van de eik op het erf.

In 2007 verscheen een boek over deze boerderij met de titel: Dienstbode op de Nijensteen; een IJsselhoeve in Oorlogstijd. Daarin beschrijft Tonja Schmidt-Weerdmeester hoe zij als jonge vrouw in dienst kwam op deze IJsselhoeve in de jaren veertig van de vorige eeuw.

Vandaag de dag is de Nijesteen eigendom van stichting De Oude Beuk, ofwel DOB Foundation. Dat is een vermogende stichting waarin een deel van het kapitaal is ondergebracht van de voormalige eigenaren van drogisterijketen Kruidvat. Zij verkochten in 2002 hun concern voor 1,3 miljard euro. Een deel daarvan wordt besteed aan goede doelen in Oost-Afrika en Nederland.

Ik ben een kind van de rivier

Samengevat: de naam Eikelboom is dus nauw verbonden met de IJssel. Dat is een ontdekking die ik recent deed. Nu weet ik waarom deze dichtregels van Alet Boukes over de IJssel altijd een snaar bij me raken:

Stichting voor behoud IJsselhoeven

IJsselhoeves – zoals de Eikelboom en Nijesteen – zijn er tientallen. Het zijn grote boerderijen in de nabijheid van de rivier die welvaart uitstralen. Vaak met een kenmerkende bouw. Er is een speciale stichting die zich inzet voor behoud van monumentale IJsselhoeven.