Hoe de veldwachter van Zalk glansrol kreeg na dijkdoorbraak IJssel
De allerlaatste dijkdoorbraak langs de IJssel staat op naam van Zalk. Bij het dorp begaf op 8 januari 1926 de rivierdijk. Een watersnood was het gevolg. Hoewel niemand het leven verloor, was de schade groot. De plaatselijke veldwachter kreeg een glansrol.
De meeste inwoners zochten hun toevlucht bij familie en vrienden in Kampen en Hattem, nadat het dorp op last van het provinciebestuur ontruimd moest worden. Ongeveer 50 Zalkers vonden opvang in een Kamper school en fabriekshal, waar plaatselijke padvinders hielpen met de dagelijkse voedselverstrekking aan de hoogwatervluchtelingen. Honderden paarden, schapen, varkens en koeien konden tijdig in veiligheid worden gebracht en mochten in schuren en stallen staan bij boeren in het naburige Kampen en Hattem. Ze kregen voer op kosten van de gemeente.
Militairen bewaken dorp
Militairen van het garnizoen Kampen bewaakten het leegstaande, ondergelopen dorp. Ze hielden verblijf op het marktplein bij de kerk. Want de kerk van Zalk staat op een oude rivierduin van de IJssel, vandaar dat het niet onderliep. Een bakker – wiens huis nog droog stond – bleef achter om de militairen van brood te voorzien.
In Zalk en omtrek stond ruim een halve meter rivierwater. Het water zakte al snel binnen een paar dagen. Niet alleen Zalk, maar ook andere plekken in het land waren getroffen door een winterse watersnood door extreem hoog water in de rivieren. Koningin Wilhelmina maakte een rondgang door het land langs als rampplekken. Ze bezocht ook Zalk.
Veldwachter De Koning van Zalk
Bij dat koninlijk bezoek kreeg de plaatselijke veldwachter een opmerkelijke glansrol toegedicht door de verslaggever van het Overijsselsch Dagblad van 14 januari 1926:
‘Een alleraardigst moment beleefden wij in Zalk. Daar voert de oude gemeente-veldwachter Mondriaan, die altijd even opgewekt en monter is, den scepter over de paar honderd inwoners van het plaatsje Zalk. De nikkelen knoopen van zijn keurig sluitende uniformjas waren keurig opgepoetst en glinsterden in de warme voorjaarszon. De zware bakkebaarden en voorname snor waren zorgvuldig gekamd en verzorgd. In strakke militaire houding – zijn rechterhand steunend op de dikke stok met zilveren knop – wachtte hij – bewust van zijn waardigheid – de komst van de het vorstelijk gezelschap aan den ingang van het dorp op.
Hij was de eerste die door de Koningin werd opgemerkt en enige tijd onderhield Hare Majesteit zich met hem. Hij antwoordde op de vragen met een ongekende vrijmoedigheid. Het was op den breeden kop te lezen, dat hij zich meer dan ooit Koning van Zalk voelde; wat hij na het onderhoud met de Koningin liet blijken, door de hoogste autoriteiten met brutale vrijpostigheid aan te spreken. Toen de burgemeester van Kampen hem voorbij ging, was zijn eerste gezegd: ‘Zoo burgemeester, hoe gaat ’t ermee?’ Hij stak zijn hand uit en de burgemeester weigerde zijn hand te schudden.
(…) Met zijn rechterhand draaide hij vergenoegd de krullende snor, de linker zwaaide met de zwarte knuppel en met een klein tikje minachting kijkt hij neer op de eenvoudige Zalker boeren, die nu wel begrepen zouden hebben, dat zij met grooter achting en eerbied dan voorheen tegen de grootste aller Zalkers hebben op te zien.’
Bron: Overijsselsch Dagblad 14 januari 1926
Hij drage zijn uniformknoopen blinkend
In reactie op dit artikel verscheen korte tijd later een ingezonden brief van iemand die steun betuigde aan de veldwachter met de woorden: ‘Hij leve, de Koning van Zalk, Mondriaan!’
Veldwachter was geliefd
Kennelijk werd veldwachter Hendrik Mondriaan door de lokale bevolking op handen gedragen. Een bewijs daarvan levert een kleine advertentie in de regionale krant in 1929, waarin waardering wordt uitgesproken voor de steunende rol van politieman Mondriaan bij een ernstig ongeluk:
De veldwachter van Zalk kreeg in 1926 uit handen van de Commissaris der Koning een watersnood-medaille voor zijn inzet tijdens de IJssel-overstroming.
Hendrik Mondriaan was geboren Fries. Hij is 66 jaar geworden; ging in 1931 met pensioen en overleed in datzelfde jaar.
Dit artikel kwam tot stand met dank aan Delpher.
Zalk kreeg geen landelijke bekendheid door veldwachter Mondriaan, maar wel door Klazien van den Brink. Wie was Klazien en hoe werd ze een populaire bekende Nederlander? Beluister het verhaal over Klazien uit Zalk in de podcast Rivierverhalen.